Dieta wątrobowa – co jeść, a czego unikać? Jadłospis dla chorej wątroby

Dieta wątrobowa jest potrzebną a przy tym smaczną formą wsparcia leczenia dla osób cierpiących na schorzenia tego organu. Jej dobroczynne właściwości mogą być wykorzystane profilaktycznie również przez osoby zupełnie zdrowe. Na czym polega dieta wątrobowa? Co może dać diabetykom? Jakich produktów unikać, a po jakie sięgać? Wszystkiego tego i wiele więcej dowiesz się z lektury tego tekstu.

Nie jest to tekst specjalistyczny, każdorazowo dietę należy skonsultować się z odpowiednim lekarzem.

Na czym polega dieta wątrobowa?

Dieta wątrobowa jest rodzajem jadłospisu, którego stosowanie ma na celu wspomaganie leczenia schorzeń wątroby. Dzięki niej możliwa jest poprawa trawienia, dostarczanie organizmowi brakujących składników odżywczych i tym samym regeneracja uszkodzonego narządu. To jednak niejedyne korzyści, jakie daje dieta wątrobowa. Efekty spożywania posiłków przygotowanych zgodnie z jej zasadami to także niższa waga i smuklejsza sylwetka.

Odpowiednia dieta dla wątroby jest ważna ze względu na kluczową funkcję, jaką narząd ten pełni w organizmie. Wątroba wypłukuje toksyny zawarte m.in. w lekach i alkoholu. Jest też miejscem magazynowania witamin i glukozy. To właśnie w wątrobie wytwarzane są niezbędne dla procesu krzepnięcia krwi białka i żółć konieczna do trawienia. Wątroba jest też narządem przekształcającym białka i cukry w tłuszcze.

Jakie podstawowe założenia ma dieta wątrobowa?

1. Spożywanie wysokiej jakości białka, takiego jak chude mięso, drób, ryby, jaja i rośliny strączkowe, może pomóc w regeneracji i odbudowie komórek wątroby.

2. Dodawanie do posiłków warzyw bogatych w przeciwutleniacze, witaminy i minerały niezbędne do regeneracji wątroby. Powinny to być między innymi warzywa zielone liściaste, brokuły, kapusta, czerwona papryka, marchew, a także owoce: cytryny, jabłka i jagody.

3. Bilansowanie posiłków tak, by znalazły się w nich zdrowe tłuszcze, np. oliwa, awokado, orzechy, nasiona i kwasy omega-3 znajdujące się w tłustych rybach, takich jak łosoś, sardynki, makrela.

4. Ograniczenie spożycia przetworzonej żywności, fast foodów, tłustych potraw, słodyczy, alkoholu.

5. Spożywanie odpowiedniej ilości wody i innych płynów, takich jak zielona herbata.

6. Eliminacja używek obciążających wątrobę.

Wskazania do stosowania diety wątrobowej

Dieta wątrobowa jest tak naprawdę zbiorczym pojęciem dla kilku wyspecjalizowanych typów codziennego jadłopsisu. Cechami, które łączą je wszystkie, jest przygotowywanie posiłków z lekkostrawnych produktów i unikanie spożywania alkoholu. Dane składniki odżywcze diety różnią się za to w zależności od rodzaju schorzenia wątroby. Zarówno zapalenie, encefalopatia, jak i prowadzące do marskości stłuszczenie to przypadki, w których skutecznym leczeniu pomaga dieta wątrobowa.

W jadłospisie dla osoby zmagającej się z zapaleniem wątroby, ważna jest odpowiednia ilość białka. Jednocześnie kluczowe jest ograniczenie przyswajania tłuszczu i błonnika. W przypadku stłuszczenia wątroby białko i błonnik powinny zostać na tym samym poziomie, a tłuszczów powinno być mniej. Ścisła dieta wątrobowa jest konieczna u osób cierpiących na encefalopatię wątrobową. Ta choroba wymaga odżywiania się żywnością ze zmniejszoną ilością wszystkich tych składników odżywczych.

Co jeść przy chorej wątrobie?

Choć na początku codzienne menu może wydawać się ubogie, w rzeczywistości istnieją setki smacznych dań, które zaleca dieta wątrobowa. Zasady jej stosowania obejmują m.in. gotowanie potraw na parze, smażenie bez użycia tłuszczu i pieczenie w folii. Warzywa w diecie wątrobowej są jak najbardziej wskazane. Dobre dla tego organu są seler, kalafior, sałata, ogórki, pietruszka i cukinia. Jeść można także ziemniaki gotowane lub pieczone w folii. Dobrym uzupełnieniem diety są też obrane ze skórki pomidory.

Dieta wątrobowa pozwala ponadto na spożywanie naturalnego, chudego nabiału. Może być nim mleko (także zsiadłe), jogurt, maślanka lub kefir o zawartości tłuszczu mniejszej niż 2%. Spożycie tłuszczów jest dozwolone, warto jednak pamiętać, że najlepsza na tej diecie jest oliwa, olej rzepakowy i dobrej jakości margaryna roślinna. Produkty dobre na wątrobę obejmują także potrawy mięsne. Dla osób, które je spożywają, najlepsze będą mięso drobiowe, takie jak indyk i kurczak bez skóry czy cielęcina i jagnięcina.

Dieta przy uszkodzonej wątrobie dopuszcza spożywanie ryb. Jeść należy dorsza, mintaja, sandacza lub halibuta. Co ważne, aby unikać nadmiaru tłuszczów nienasyconych, ryby nie powinny być obtoczone panierką. Ta sama zasada dotyczy również drobiu, cielęciny, jagnięciny i innych mięs. Co jeść przy chorej wątrobie oprócz tego? Pieczywo pełnoziarniste, ciemne makarony oraz kasza jaglana i manna. Należy też wybierać przyprawy takie jak oregano, kwasek cytrynowy, majeranek, goździki, cynamon i wanilia.

Do picia wybieraj niegazowaną wodą mineralną oraz świeże soki z warzyw i owoców. W przypadku herbat nie ma ograniczeń. Dieta wątrobowa dopuszcza picie zarówno herbat zielonych, jak i czarnych lub owocowych. Ważne, by herbata czarna nie była jednak zbyt mocna. Można pić także kawę zbożową.

Jakich posiłków unikać, by nie obciążać dodatkowo wątroby?

Ważne jest również to, czego należy unikać. Spis produktów obejmuje przede wszystkim tłuste potrawy, a także mocne przyprawy i napoje. Dieta wątrobowa wymaga także ograniczenia polewania dań ciężkimi sosami. Dla organizmu niekorzystne są również tłuste zupy, np. rosół, kapuśniak, grochowa czy fasolowa. Źle na organizm wpływają także tłuste wywary mięsne.

Uważać trzeba również na nabiał o zawartości tłuszczu wyższej niż 2%. Dieta dobra dla wątroby powinna być pozbawiona także jogurtów i kefirów z dodatkiem owoców. Nie mniej istotne jest również unikanie sera żółtego, topionego i twarogu. Bardzo niekorzystne dla zdrowia są pełne tłuszczów mięsa. Wieprzowina, baranina i wołowina negatywnie wpływają na gospodarkę organizmu z uszkodzeniem wątroby. Unikać trzeba także tłustego drobiu, np. kaczek i gęsi. Inne produkty odzwierzęce, np. masło, smalec i boczek też trzeba odrzucić.

Podobnie jest z rybami. Dieta wątrobowa wyklucza spożywanie łososi, węgorzy i pstrągów. Sardynki, tuńczyki czy śledzie, zwłaszcza w tłustym sosie, także powinny zostać wyeliminowane z diety. To nie jedyne sposoby na to, jak odciążyć wątrobę. Unikać należy niektórych warzyw – cebuli, grochu, fasolki, białej i czerwonej kapusty oraz czosnku, a także przypraw takich jak: curry, ocet, musztarda, pieprz czy ostra papryka.

W jadłospisie diety wątrobowej nie znajdziesz bułek maślanych, razowego i żytniego pieczywa czy produktów z otrębami. Unikaj również słodyczy. Jeśli masz ochotę na coś słodkiego, postaraj sobie przygotować to samodzielnie z produktów dozwolonych. Np. budyń z kaszy jaglanej na chudym mleku i z owocami jagodowymi, galaretka owocowa bez bitej śmietany, mus z awokado, banana i kakao czy sorbet owocowy z ulubionych owoców. Słodycze należy konsumować w rozsądnych (czyli małych) ilościach, a do tego nie częściej niż 1-2 razy w tygodniu.

Owoce w diecie wątrobowej

Owoce to kolejny składnik, bez którego nie może istnieć zbilansowana dieta wątrobowa. Co jeść z tego typu produktów? Ograniczeń w zasadzie nie ma. Ważne jest, by pamiętać o tym, że muszą być lekkostrawne. Z tego powodu ważne jest, by były one obrane. Co więcej, niezależnie od danej przypadłości owoce można spożywać pod różną postacią. Dobrym pomysłem są więc soki, musy i sałatki. Świetnym wyborem będą pieczone owoce, np. gruszki czy jabłka. Jeśli warto wyróżnić jakieś artykuły żywnościowe z tej grupy produktów, to przede wszystkim jagody, maliny, banany, pomarańcze, mandarynki, jabłka, morele i truskawki. Zawierają one dużo witaminy C i błonnika, a tym samym wspierają proces trawienia.

Dieta wątrobowa przy cukrzycy

Osoby chorujące na cukrzycę mogą w wielu wypadkach używać tych samych składników, które zaleca dieta wątrobowa. Produkty spożywane przez diabetyków również powinny zawierać jak najmniej tłustych dań. W diecie dla takich osób ważne jest spożywanie odpowiedniej ilości węglowodanów. Jadłospis należy wzbogacić też o dużą ilość świeżych owoców i warzyw. Dla cukrzyków spożywających mięso najlepsze będą wyroby chude, gotowane lub pieczone bez użycia tłuszczu.

Pamiętać jednak trzeba, że nie wolno stawiać znaku równości między dietą wątrobową a cukrzycową. Przede wszystkim dlatego, że cukrzycy powinni ograniczyć ilość cukrów i sięgać po produkty z tzw. niskim indeksem glikemicznym. O ile więc przy diecie wątrobowej możesz bezpiecznie spożywać gotowaną marchewkę czy buraki, o tyle dla osoby z zaburzoną glikemią produkty te mogą być problematyczne.

Ponadto spadek lub nadmiar ilości cukru wymaga konsultacji z medykiem, który zaleci artykuły spożywcze dostosowane do potrzeb danego pacjenta. Diagnozę lekarza diabetologa można także skonsultować z dietetykiem. Dieta wątrobowa, choć zdrowa, jest odpowiedzią na problemy z przypadłościami tego konkretnego organu. Nie uwzględnia ona niezwykle ważnego dla diabetyków wskaźnika. Jest nim indeks glikemiczny, czyli procentowy wzrost stężenia cukru we krwi przypadający na każde 50 g spożytych węglowodanów.

Dieta wątrobowa a używki – alkohol i papierosy

Alkohol i papierosy powodują szybkie degenerowanie się tkanek wielu narządów. Ich nadużywanie prowadzi też do wielu chorób, spośród których niektóre są nieuleczalne. Ich nadmiar może doprowadzić np. do marskości wątroby. A jeśli będziesz sięgać po używki, nawet dieta wątrobowa nie pozwoli wrócić Ci do pełni zdrowia. Dlaczego? Wątroba to miejsce, w którym odbywa się metabolizm alkoholu. Z tego względu jest organem najbardziej wrażliwym na korzystanie z tej używki. O ile osoby ze zdrową wątrobą mogą pozwolić sobie na wypicie małej porcji od czasu do czasu, o tyle w przypadku problemów z nią, alkohol tylko zaszkodzi.

Spożycie alkoholu, zwłaszcza nadmierne, prowadzi do stłuszczenia wątroby. To zaś może być przyczyną jej zwłóknienia, czyli marskości. Wyleczenie tej choroby nie jest obecnie możliwe. Działania zapobiegawcze mogą w najlepszym wypadku spowolnić postęp tej przypadłości. Wprowadzane do organizmu toksyny szkodzą także osobom uzależnionym od nikotyny. Nałogowe palenie papierosów prowadzi niekiedy do raka wątroby. Choroba ta, jak każda inna odmiana raka, najlepsze rokowania daje tylko w początkowym stadium. Zaawansowane etapy nowotworu są śmiertelne. Największym zagrożeniem jest połączenie obu tych używek.

Jadłospis diety wątrobowej – przykładowe posiłki

Przygotowanie menu diety wątrobowej należy rozpocząć od planowania lekkostrawnych posiłków. Najlepiej, by znalazło się ich 5 w ciągu dnia. Dzięki temu jednorazowo spożywane będą mniejsze, łatwiej przyswajalne dla organizmu porcje. Jeśli jednak 5 posiłków to za dużo dla Ciebie, postaraj się zjeść przynajmniej 4 posiłki.

Istotne jest także to, jak zróżnicowana jest dieta wątrobowa. Śniadanie może składać się np. z chudego sera z pomidorem i ogórkiem obranym ze skóry. Dobrym dodatkiem będzie pieczywo pszenne i sok owocowy. Drugie śniadanie może być skromniejsze i składać się np. z zupy mlecznej z dodatkiem cynamonu, galaretki owocowej bądź ulubionego owocu i lekkiego jogurtu naturalnego.

Najbardziej obfitym posiłkiem powinien być obiad. Warto skomponować go z drobiu pieczonego w folii z dodatkiem ryżu i warzyw. Wegetarianie i weganie mogą zastąpić mięsny kotlet np. marchewkowym. Uniwersalnym daniem są pierogi, zarówno ruskie, jak i z kapustą lub z owocami. Pamiętać jednak trzeba, by były gotowane, a nie pieczone na patelni lub naczyniu w piekarniku. Postaraj się je przygotować samodzielnie i spożywać bez zbędnych dodatków.

Spożywanie ostatniego posiłku w ciągu dnia na 2-3 godziny przed snem to ważna zasada, bez której nie istnieje dobrze zbilansowana dieta wątrobowa. Przepisy na kolację obejmują lekkie posiłki takie jak różne zupy i kremy, sałatki jarzynowe skropione oliwą i kanapki z warzywami. Mogą być one wzbogacone o chudą wędlinę i podawane na chrupkim pieczywie.

Dieta wątrobowa jest nie tylko zdrowa, ale i smaczna. Osoby, które zastanawiają się co jeść na regenerację wątroby, mogą wybierać spośród setek warzyw, owoców, mięs, ciast i napitków. Korzystne dla wątroby składniki można łączyć na wiele sposobów, tworząc wyborne kompozycje. Dzięki setkom przepisów można nie tylko doskonale dbać o zdrowie, ale i nie rezygnować z przyjemności, ciesząc się wigorem przez wiele lat.