Czy kawa podnosi ciśnienie? Sprawdź, co na ten temat mówią eksperci

Kawa to jeden z najczęściej spożywanych napojów, który ma swoich miłośników na całym świecie. Ma nie tylko doskonały smak, ale również działanie pobudzające dzięki zawartej w nim kofeinie. Mimo że wiele osób nie wyobraża sobie bez niego poranka, to jednak jego wpływ na organizm człowieka budzi pewne kontrowersje. Jednym z najczęściej poruszanych zagadnień jest pytanie: czy kawa podnosi ciśnienie krwi? Sprawdziliśmy, co na ten temat mówią eksperci.

Jak działa kofeina?

Jak wiadomo, jednym z najważniejszych składników kawy jest kofeina. Należy ona do grupy alkaloidów purynowych i wykazuje działanie stymulujące ośrodkowy układ nerwowy. Mechanizm ten opiera się przede wszystkim na blokowaniu receptorów adenozynowych – głównie typu A1 i A2 znajdujących się w mózgu oraz innych tkankach.

Adenozyna to neuroprzekaźnik o działaniu hamującym, który fizjologicznie odpowiada za promowanie snu, rozszerzanie naczyń krwionośnych i zmniejszenie aktywności neuronów. Kiedy kofeina wiąże się z receptorami adenozyny, dochodzi do zahamowania jej działania, co skutkuje szeregiem efektów fizjologicznych. Zalicza się do nich: pobudzenie układu nerwowego, zwiększenie wydzielania adrenaliny i noradrenaliny, skurcz naczyń krwionośnych mózgu, wzrost filtracji kłębuszkowej w nerkach, pobudzenie lipazy oraz przyspieszenie rytmu serca.

W związku z tym, wskutek działania kofeiny, dochodzi do krótkotrwałego wzrostu ciśnienia tętniczego krwi, szczególnie u osób, które nie są przyzwyczajone do regularnego spożycia kawy.

Kawa a ciśnienie tętnicze

Wypicie kawy prowadzi do krótkotrwałego wzrostu ciśnienia tętniczego. Efekt ten jednak zazwyczaj jest chwilowy i ustępuje po kilku godzinach. W niektórych analizach nie zanotowano jednak takich prawidłowości.

Indywidualna reakcja organizmu na kofeinę uzależniona jest od genetyki. Gen CYP1A2 odpowiada za jej metabolizm. Dlatego osoby z określonym wariantem tego genu mogą reagować silniej na kofeinę, inne zaś metabolizują ją szybciej, co wpływa u nich na zwiększenie tolerancji na ten składnik. Warto zaznaczyć, że osoby, które regularnie spożywają ten napój, często wykazują mniejszą wrażliwość na jego działanie.

Kawa a ciśnienie tętnicze – co mówią badania?

Badania wykazały, że spożycie kawy może powodować przejściowy wzrost ciśnienia tętniczego, zwłaszcza u osób nieprzyzwyczajonych do regularnego jej picia. Efekt ten dotyczy głównie pierwszych 1–3 godzin po spożyciu i jest związany z działaniem kofeiny.

W artykule z 2018 roku Andrew M. Freeman i współautorzy piszą: „Spożycie kawy często szybko podwyższa ciśnienie krwi u osób sporadycznie pijących kawę, ale na ogół nie u osób pijących ją regularnie. Duże metaanalizy wykazały brak istotnego klinicznego wpływu długoterminowego picia kawy na ciśnienie oraz na ryzyko nadciśnienia”.

Ponadto, Brytyjska Narodowa Służba Zdrowia (NHS) informuje, że nie ma istotnego związku między konsumpcją kawy a ryzykiem rozwoju przewlekłego nadciśnienia tętniczego.

Czy kawa rozpuszczalna podnosi ciśnienie?

Zawartość kofeiny w kawie rozpuszczalnej jest nieco niższa niż w świeżo mielonej wersji, ale może nadal wywierać wpływ na układ sercowo-naczyniowy. Z uwagi na obecność dodatków chemicznych w niektórych rodzajach kawy rozpuszczalnej, niektóre źródła sugerują jej ograniczenie na rzecz kawy naturalnej. Niemniej jednak efekt hemodynamiczny kawy rozpuszczalnej jest zbliżony do kawy klasycznej.

Kawa podnosi ciśnienie czy tętno?

Kofeina wpływa zarówno na ciśnienie krwi, jak i częstość skurczów serca. U osób regularnie spożywających kawę tolerancja ta jest już na tyle duża, że nie odnotowuje się przewlekłych zmian. U pacjentów z arytmią lub innymi schorzeniami kardiologicznymi, zwiększenie tętna po spożyciu kawy może wymagać konsultacji lekarskiej. W populacji ogólnej nie odnotowano jednak zależności między spożyciem kawy a zwiększonym ryzykiem zgonu z powodu chorób serca.

Kawa a ciśnienie w oku

Jednym z mniej znanych, ale istotnych aspektów jest wpływ kawy na ciśnienie wewnątrzgałkowe. W badaniach wykazano, że kofeina może powodować niewielki, krótkotrwały wzrost ciśnienia śródgałkowego, co ma znaczenie przede wszystkim u pacjentów z jaskrą. W tej grupie zaleca się umiarkowane spożycie kofeiny i obserwację reakcji organizmu.

Kawa z mlekiem a ciśnienie

Dodanie mleka do kawy nie wpływa znacząco na jej działanie w kontekście podnoszenia ciśnienia krwi. Mleko zawiera białka, tłuszcze oraz węglowodany, które mogą nieznacznie zmieniać tempo wchłaniania kofeiny, ale nie eliminują jej wpływu na ciśnienie tętnicze. Warto jednak zauważyć, że dodanie cukru do kawy może prowadzić do wzrostu poziomu glukozy we krwi, co może już może oddziaływać na ciśnienie tętnicze, zwłaszcza w dłuższej perspektywie czasowej.

Co mówią na ten temat wytyczne medyczne?

Polskie Towarzystwo Nadciśnienia Tętniczego (PTNT) w zaleceniach z 2015 roku zaznacza, że: „Dostępne dowody z badań, głównie o charakterze obserwacyjnym, nie wskazują na wyższe ryzyko rozwoju nadciśnienia tętniczego lub wyższe wartości ciśnienia u osób regularnie pijących kawę”.

Wspólne stanowisko European Society of Cardiology (ESC) i European Society of Hypertension (ESH) z 2018 roku podkreśla z kolei, że: „Jeśli chodzi o picie kawy, wykazano, że kofeina rzeczywiście ma efekt podwyższający ciśnienie krwi, jednakże jednocześnie picie kawy daje duże korzyści zdrowotne w odniesieniu do układu sercowo-naczyniowego”.

Alternatywa dla kawy z kofeiną – wersja bezkofeinowa i zbożowa

Dla osób, które z różnych powodów powinny ograniczyć spożycie kofeiny – np. z ze względu na nadciśnienie tętnicze, zaburzenia rytmu serca, ciążę, jaskrę czy nadwrażliwość na działanie stymulujące dostępne są bezpieczne alternatywy w postaci kawy bezkofeinowej oraz napojów zbożowych.

Kawa bezkofeinowa powstaje w wyniku procesu dekofeinizacji, najczęściej z zastosowaniem metody wodnej, rozpuszczalników organicznych lub nadkrytycznego CO₂. Choć zawiera śladowe ilości kofeiny (do 3 mg na filiżankę), nie wywołuje istotnych reakcji hemodynamicznych u osób wrażliwych. Badania wskazują, że zachowuje ona większość korzystnych właściwości klasycznej kawy, w tym obecność antyoksydantów i polifenoli.

Kawy zbożowe, sporządzane na bazie prażonych ziaren jęczmienia, żyta, cykorii czy buraka cukrowego, nie zawierają kofeiny i są całkowicie bezpieczne dla osób z przeciwwskazaniami do spożywania tradycyjnej wersji tego napoju. Są także źródłem błonnika, inuliny i związków fenolowych. Mogą stanowić dobrą alternatywę w diecie DASH lub śródziemnomorskiej, a także wspierać zdrowie przewodu pokarmowego dzięki działaniu prebiotycznemu.

Spożycie kawy, niezależnie od formy, może prowadzić do krótkotrwałego wzrostu ciśnienia tętniczego, zwłaszcza u osób pijących ją sporadycznie. Jednak liczne badania, przeglądy systematyczne i wytyczne towarzystw kardiologicznych nie potwierdzają związku między regularnym piciem kawy a ryzykiem przewlekłego nadciśnienia. Dla osób, które powinny ograniczyć kofeinę, istnieją alternatywy w postaci kaw bezkofeinowych i zbożowych.