Dieta bez laktozy – dieta przy nietolerancji mleka. Czego unikać?

Dieta bez laktozy jest wybierana przez miliony osób na całym świecie. Dzieje się tak, ponieważ na skutek różnych zaburzeń w funkcjonowaniu organizmu niektórzy mają niedobór enzymu laktazy, która jest niezbędna do prawidłowego trawienia laktozy. Ten niedobór wiąże się z występowaniem wielu dolegliwości utrudniających codzienne funkcjonowanie. Na szczęście można sobie z tym problemem poradzić, stosując odpowiednią dietę. Jeśli zastanawiasz się, w czym jest laktoza, jakie ma znaczenie dla ludzkiego zdrowia i kiedy jej unikać, w tym artykule znajdziesz odpowiedzi na wszystkie te pytania.

Nie jest to tekst specjalistyczny, każdorazowo dietę należy skonsultować się z odpowiednim lekarzem.

Dieta bez laktozy – wskazania

Dieta przy nietolerancji laktozy polega głównie na ograniczeniu produktów, w których składzie znajdują się cukry mleczne. Aby zrozumieć, komu niezbędna jest dieta bezlaktozowa, trzeba wyjaśnić, czym jest laktoza. Jest to związek chemiczny pochodzenia organicznego występujący w produktach mlecznych. Zaliczany jest do grupy disacharydów (dwucukrów), co oznacza, że jest złożony z dwóch cukrów prostych – galaktozy i glukozy.

Przyczyną nietolerancji laktozy jest niedobór laktazy. Jest to enzym trawienny rozkładający składniki tego cukru w jelicie cienkim. Gdy organizm produkuje go zbyt mało, spożycie produktu zawierającego mleko prowadzi do schorzeń. Są nimi ból brzucha, gazy, uczucie przesadnie pełnego żołądka, nudności, wzdęcia i biegunka.

Kiedy zatem istnieją wskazania do stosowania diety bezlaktozowej? Przede wszystkim u osób ze zdiagnozowaną nietolerancją laktozy. Musisz też wiedzieć, że nietolerancja laktozy to zupełnie coś innego niż alergia na produkty mleczne. Nietolerancja pokarmowa nie jest związana z układem odpornościowym, a jest jedynie niezdolnością organizmu do produkcji enzymu odpowiedzialnego za trawienie laktozy. Z kolei alergia to odpowiedź układu immunologicznego na czynnik drażniący. Może powodować podobne objawy – nudności, wzdęcia, biegunki – ale jej leczenie ogranicza się jedynie do łagodzenia objawów.

Dieta bezlaktozowa będzie więc wskazana dla osób z wrodzoną nietolerancją laktozy, stwierdzoną nieszczelnością jelit, zespołem jelita drażliwego (IBS) oraz przy zachwianiu równowagi mikroflory jelitowej – np. dysbioza jelitowa.

Zasady stosowania diety bez laktozy

Choć laktoza u wielu osób może powodować problemy żołądkowe, to jest cennym składnikiem odżywczym. Nie powinno się z niego rezygnować tak po prostu – podejrzenie, że to właśnie cukier z mleka jest powodem złego samopoczucia, należy zweryfikować, wykonując badania lekarskie. Jeśli podejrzewasz, że laktoza Ci szkodzi, możesz ją wyeliminować z diety do wizyty u dietetyka.

Wymienione wyżej dolegliwości (mdłości, biegunka, bóle brzucha, zmęczenie) nie muszą bowiem świadczyć o tym, że przyczynia się do nich nietolerancja laktozy. Dieta eliminująca lub w znacznym stopniu ograniczająca spożycie produktów mlecznych nie powinna być stosowana przez osoby, których organizmy w pełni lub częściowo trawią ten składnik.

Jadłospis pozbawiony cukru mlecznego może doprowadzić do wielu chorób. Co więcej, u osoby zdrowej, która zrezygnowała z produktów mlecznych, z czasem dochodzi do zatrzymania wytwarzania laktazy przez organizm. Konsekwencją jest nabawienie się nietolerancji laktozy, a wówczas pozbycie się wielu składników codziennych posiłków przestaje być wyborem, a staje się koniecznością.

Nietolerancja laktozy a alergia pokarmowa – dla kogo dieta bez laktozy?

Dieta dla osób z nietolerancją laktozy może różnić się od jadłospisu stosowanego przez osoby borykające się z alergią na mleko. Objawami alergii są nie tylko problemy żołądkowe. Często towarzyszą jej problemy z oddechem i skórą. Jedynym rozwiązaniem jest wówczas całkowite wyeliminowanie artykułów spożywczych zawierających mleko.

W przypadku nietolerancji pokarmowej nie zawsze konieczny jest tak radykalny środek zapobiegawczy. Wykonane u lekarza badania mogą ujawnić zarówno całkowity brak tolerancji na laktozę, jak i częściowy. W pierwszym wariancie niezbędna jest dieta eliminacyjna, która jednocześnie będzie odżywiać organizm i przywracać mu homeostazę. Odpowiednie odżywienie jelit uszczelni je i sprawi, że z czasem organizm zacznie wytwarzać enzymy niezbędne do trawienia laktozy. Wówczas będzie możliwe poszerzenie diety o produkty z laktozą. Musisz jednak pamiętać, że będą momenty, gdy nietolerancja będzie powracać. Najlepiej więc, by produkty z laktozą wprowadzać do diety stopniowo i na stałe już ograniczyć ich ilość.

Z kolei częściowa nietolerancja wymaga jedynie ograniczenia spożycia produktów mlecznych wyłącznie do tych, w których laktozy jest niewiele. Bezpieczne będą przetwory mleczne takie jak ser żółty, masło czy kefir, który w dużej mierze składa się z bakterii kwasu mlekowego wspomagającego trawienie laktozy.

Jakie rodzaje nietolerancji laktozy wymagają diety eliminacyjnej? Jak już wspominaliśmy wyżej, produkty mleczne z jadłospisu bezwzględnie powinny wyeliminować osoby zmagające się z nietolerancją pierwotną (niedoborem wrodzonym). W ich organizmach laktaza nie jest wytwarzana od urodzenia.

Nietolerancja cukru mlecznego może być wrodzona również w inny sposób. Jako schorzenie genetyczne objawia się niekiedy dopiero w wieku dojrzewania. Schorzenie to znane jest jako hipolaktazja. Podobną przypadłością jest nietolerancja nabyta (wtórna), która może pojawić się na skutek przebytych chorób, wykonanych operacji lub uszkodzenia jelita cienkiego.

Zarówno w przypadku hipolaktazji, jak i nietolerancji wtórnej wystarczyć może leczenie. Polega ono zwykle na czasowym pozbyciu się z jadłospisu produktów mlecznych, a następnie stopniowym ich przywracaniu. Jeśli lekarz uzna, że pacjent może ponownie zacząć jeść produkty mleczne, ustalany jest limit laktozy, który może znaleźć się w danym produkcie spożywanym przez chorego.

Dieta przy nietolerancji laktozy – źródła białka i witamin z nabiału

Niezbędne dla zdrowia białka powinny znajdować się w jadłospisie każdego człowieka, nawet gdy konieczne jest wdrożenie diety bez laktozy. Co jeść zamiast nabiału? Świetnymi źródłami białka są: mięso, ryby, rośliny strączkowe czy jajka. Sięgaj więc po dróg, wieprzowinę, wołowinę, tłuste ryby morskie, groch, fasolę, ciecierzycę, bób czy soczewicę.

Uzupełnienie diety o powyższe składniki pozwala dostarczyć do organizmu nie tylko białko, ale też witaminy B2 i B12. Dzięki nim procesy metaboliczne przebiegają w organizmie prawidłowo, wspomagany jest układ nerwowy, a we krwi utrzymywana jest właściwa liczba czerwonych krwinek.

Produkty wskazane w diecie bez laktozy – produkty bogate w magnez, potas i cynk

Jeśli chcesz, by Twój organizm pozostał w równowadze, zadbaj by w Twojej diecie bez laktozy, znalazły się również pierwiastki takie jak magnez, potas, cynk i wapń. Ponadto Twój jadłospis powinien obejmować zdecydowaną większość artykułów spożywczych. Zamiast mleka i jego przetworów warto sięgać także po produkty sojowe, które są świetnym zamiennikiem mleka, a jadłospis uzupełnić także o orzechy, nasiona i pestki. Produkty te zawierają wapń, który jest istotnym budulcem kości.

Cynk z kolei wpływa m.in. na pracę układu krążenia. Znaleźć go można np. w kaszy jaglanej i gryczanej, roślinach strączkowych oraz pietruszce. Magnez zaś to pierwiastek, którego duże ilości są w pieczywie i nasionach. Jego właściwy poziom jest niezbędny do zachowania zdrowia układu nerwowego. Wpływ na jego funkcjonowanie ma również potas, który jest obecny w owocach i warzywach takich jak wiśnie, śliwki, jabłka, ziemniaki, pomidory, groch, fasola i szpinak.

Na jakie produkty uważać, czyli czego nie jeść w diecie bez laktozy?

Czego nie jeść i nie pić na diecie bezlaktozowej? Cukier z mleka występuje między innymi w jogurtach, twarogach, kefirach, maślankach, śmietanach, maśle oraz serach żółtych. Jego ilość w poszczególnych produktach będzie różna, dlatego czytaj etykiety produktów i jeśli możesz jedynie ograniczyć laktozę, wybieraj te produkty, które mają jej najmniej.

W czym znajduje się laktoza oprócz nabiału? Składnik ten jest też obecny np. w słodyczach sklepowych, które często w składach mają mleko w proszku. Z tego powodu z diety należy wyeliminować m.in. mleczną czekoladę, lody i budyń.

Co ciekawe, duży procent cukru pochodzącego z mleka zawierają niekiedy posiłki, które nie są w pierwszej kolejności z nim kojarzone. Należą do nich gotowe sosy, zupy w torebkach, konserwy czy pasztety.

Nietolerancja cukru pochodzącego z mleka to przypadłość, która w różnym stopniu dotyka duży procent populacji. Nie oznacza to jednak, że dla każdego zdrowa jest dieta bez laktozy. Efekty jej stosowania są pozytywne tylko w przypadku zaburzeń trawienia tego składnika. Pamiętaj więc, by przed rezygnacją z laktozy skonsultować się z lekarzem i wykonać stosowne badania.