Kawa a kortyzol. Obalamy mity

Wiele osób nie wyobraża sobie dnia bez filiżanki kawy. Napój ten stanowi codzienny rytuał milionów kawoszy na całym świecie. Coraz częściej jednak pojawiają się pytania o jego wpływ na gospodarkę hormonalną, a w szczególności na poziom kortyzolu, czyli hormonu stresu. Czy kawa faktycznie go podnosi? Jak organizm reaguje na nią w poszczególnych porach dnia? Przedstawiamy fakty i mity dotyczące tego zagadnienia.

Czym jest kortyzol?

Kortyzol to hormon steroidowy wytwarzany przez korę nadnerczy. W organizmie człowieka pełni wiele istotnych funkcji. Odpowiada m.in. za regulację rytmu dobowego, poziomu glukozy we krwi, ciśnienia tętniczego, procesów zapalnych oraz reakcji na stres. Jego stężenie w organizmie nie jest stałe. Najwyższy poziom obserwuje się rano, zazwyczaj między godziną 6:00 a 9:00, natomiast najniższy – późnym wieczorem i nocą. To tzw. dobowy rytm kortyzolu, który wpływa na jakość snu, poziom energii oraz zdolność koncentracji.

Ewentualne zakłócenie naturalnego cyklu wydzielania kortyzolu może prowadzić do licznych zaburzeń, takich jak przewlekłe zmęczenie, stany lękowe, problemy z zasypianiem czy obniżenie odporności. Z tego powodu rośnie zainteresowanie czynnikami, które mogą wpływać na poziom tego hormonu – w tym także popularną kawą.

Czy kawa podnosi kortyzol?

To jedno z najczęściej zadawanych pytań w kontekście wpływu kawy na organizm. Tak – kofeina zawarta w kawie może przejściowo zwiększyć poziom kortyzolu. Jednak reakcja ta zależy od czynników, takich jak:

• częstotliwości spożywania kofeiny – osoby pijące kawę regularnie wykazują mniejszą reakcję kortyzolową;
• pory spożycia – wypicie kawy w czasie naturalnego szczytu kortyzolu (rano) może potęgować jego działanie;
• wrażliwości osobniczej – u niektórych osób nawet niewielka ilość kofeiny może wywołać skok kortyzolu i objawy stresowe.

Nie odnotowano trwałego, negatywnego wpływu kofeiny na poziom kortyzolu u osób zdrowych pijących kawę umiarkowanie. Wzrost ten jest chwilowy i fizjologiczny.

Kawa na czczo a kortyzol – co warto wiedzieć?

U osób wrażliwych picie kawy na czczo może powodować objawy przypominające reakcję stresową.

Kawa na czczo może również podrażniać śluzówkę żołądka, zwiększać produkcję kwasu solnego i zaburzać funkcje trawienne. Dlatego jeśli masz problemy z żołądkiem lub zdarzyło Ci się doświadczyć złego samopoczucie po kawie na czczo — odczekaj 60 minut po przebudzeniu, najlepiej po lekkim śniadaniu. Czujesz się dobrze, pijąc kawę od razu po przebudzeniu? Nie musisz rezygnować ze swoich rytuałów.

Poranna kawa a kortyzol – jak znaleźć balans?

Spożywanie kawy w godzinach porannych jest nawykiem praktykowanym przez miliony osób. Jednak z punktu widzenia fizjologii najlepiej unikać jej picia w momencie, gdy poziom kortyzolu osiąga szczyt. Zamiast sięgać po filiżankę zaraz po przebudzeniu, lepiej przesunąć jej spożycie na przedział między godziną 9:30 a 11:30. Wówczas naturalne stężenie hormonu stresu zaczyna spadać, co pozwala uniknąć jego nadmiernego wzrostu pod wpływem kofeiny. 

Czy kawa bezkofeinowa podnosi kortyzol?

Kawa bezkofeinowa, mimo że zawiera jedynie śladowe ilości kofeiny, wciąż budzi wątpliwości dotyczące jej wpływu na poziom kortyzolu. W badaniach nie wykazano istotnego działania takiego napoju na stężenie hormonów stresu. Choć pojedyncze osoby mogą doświadczać subiektywnego pobudzenia po jej spożyciu, efekt ten ma najczęściej charakter psychologiczny i nie wynika bezpośrednio z działania substancji czynnych. Kawa bezkofeinowa może być więc bezpieczną alternatywą dla konsumentów szczególnie wrażliwych na działanie kofeiny, kobiet w ciąży lub osób z nadciśnieniem.

Nie jest jednak pewne, że taki napój całkowicie neutralizuje wszelkie reakcje hormonalne organizmu. Należy pamiętać, że nawet kawa bezkofeinowa zawiera inne związki biologicznie czynne, takie jak polifenole, diterpeny czy kwasy chlorogenowe, które również mogą oddziaływać na metabolizm. Niemniej, ich wpływ na kortyzol pozostaje znikomy i nieistotny z punktu widzenia fizjologii.

Skutki długotrwałego podwyższenia kortyzolu wywołanego kawą – czy to realne zagrożenie?

Krótkotrwały wzrost poziomu kortyzolu po spożyciu kawy nie stanowi zagrożenia zdrowotnego dla większości osób, które piją ten napój w umiarkowanych ilościach. Jednak długotrwałe spożycie wyższych niż zalecane ilości kofeiny może prowadzić do przewlekłego podwyższenia poziomu kortyzolu. Taki stan może wywołać szereg problemów zdrowotnych, w tym do zwiększenia ryzyka wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych, zaburzeń snu, obniżenia odporności, a także problemów z metabolizmem, takich jak insulinooporność czy przyrost masy ciała. 

Przewlekły stres i nadmierne podwyższenie kortyzolu mogą również prowadzić do  stanu, w którym organizm nie jest w stanie wytwarzać odpowiednich ilości hormonów, co skutkuje jego chronicznym zmęczeniem, lękiem i innymi objawami. W związku z tym, aby uniknąć długotrwałego podwyższenia kortyzolu, warto monitorować spożycie kofeiny i pić tylko tyle kawy, ile uznawane jest za bezpieczną dawkę dla naszego wieku, wzrostu i wagi.

Czy kawa wpływa na poziom kortyzolu u sportowców?

Sportowcy często korzystają z kofeiny, aby zwiększyć swoje osiągi, ale czy regularne picie kawy może wpływać na wydzielanie kortyzolu? Badania sugerują, że u sportowców, szczególnie tych trenujących intensywnie, wysokie dawki kofeiny (na przykład 800 mg) stymulują oś HPA (podwzgórze - przysadka - nadnercza), co może mieć swoje konsekwencje w postaci przewlekłego stresu.

Jak długo utrzymuje się podwyższony poziom kortyzolu po spożyciu kawy?

Spożycie kawy powoduje wzrost poziomu kortyzolu. Jednak czas, przez który poziom hormonu pozostaje podwyższony, zależy od kilku czynników, takich jak tolerancja na kofeinę, dawka kawy, pora dnia i indywidualnych cech organizmu. Zwykle po spożyciu kawy poziom kortyzolu osiąga szczyt w ciągu 30–60 minut, a następnie zaczyna stopniowo spadać. 

U osób pijących kawę regularnie, efekt podwyższenia kortyzolu jest mniej wyraźny, ponieważ organizm przyzwyczaja się do kofeiny i wytwarza mniejszą ilość tego hormonu. U osób, które spożywają kawę sporadycznie, podwyższony poziom kortyzolu może utrzymywać się przez kilka godzin, co może wpłynąć na ich samopoczucie, nastrój i reakcje organizmu na stres. 

Podwyższenie poziomu kortyzolu po kawie jest krótkotrwałe, ale w przypadku nadmiernego spożycia tego napoju, zwłaszcza w godzinach popołudniowych, może on zakłócać rytm dobowy i prowadzić do problemów ze snem.

Kawa wpływa na poziom kortyzolu, a jej efekt zależy od wielu czynników, takich jak ilość spożywanych napojów z kofeiną czy indywidualnej tolerancji. Szeroki wybór zarówno tradycyjnych, jak i bezkofeinowych kaw dostępny w InPost Fresh pozwala dopasować ten napój do własnych potrzeb, tak, aby dawka zawartej w nim kofeiny nie miała negatywnego wpływu na organizm.