Kawa a zespół jelita drażliwego – jak wpływa na trawienie i samopoczucie?

Zespół jelita drażliwego to jedno z najczęstszych zaburzeń czynnościowych przewodu pokarmowego, które dotyka miliony ludzi na całym świecie. Objawia się przewlekłymi bólami brzucha, wzdęciami, biegunką lub zaparciami, a także znacznym obniżeniem jakości życia. W leczeniu i łagodzeniu objawów IBS niezwykle istotną rolę odgrywa styl życia oraz dieta. Jednym z częstych pytań pacjentów z IBS jest to, czy mogą pić kawę. Co warto wiedzieć na ten temat?

Kawa a zespół jelita drażliwego. Co warto wiedzieć o IBS?

Zespół jelita drażliwego (IBS, ang. Irritable Bowel Syndrome) to przewlekła, czynnościowa choroba przewodu pokarmowego, która objawia się nawracającymi bólami brzucha, wzdęciami oraz zaburzeniami rytmu wypróżnień – w postaci biegunek, zaparć lub ich naprzemiennego występowania. Przyczyny IBS nie są do końca poznane, jednak za jedne z głównych czynników uznaje się zaburzenia osi jelitowo-mózgowej, nadwrażliwość trzewną, zmiany w mikrobiocie jelitowej oraz stres. 

Leczenie IBS opiera się przede wszystkim na modyfikacji stylu życia i diety, ponieważ to, co jemy i pijemy, ma bezpośredni wpływ na funkcjonowanie jelit. Wśród produktów, które często budzą wątpliwości pacjentów, znajduje się kawa. Dla wielu osób z IBS filiżanka kawy to nieodłączny element poranka. Jednak jednocześnie pojawia się pytanie, czy ten popularny napój nie nasila objawów choroby. Odpowiedź nie jest tu jednoznaczna, ponieważ reakcja na kawę bywa bardzo indywidualna i zależy od wielu czynników – nie tylko od obecności kofeiny, ale również od jakości naparu, sposobu jego przygotowania i całego kontekstu spożycia.

Zespół jelita drażliwego a kawa. Dlaczego ten napój może nasilać IBS?

Kawa, choć nie zawiera węglowodanów fermentujących (FODMAP), które są typowym wyzwalaczem objawów IBS, może wpływać na przewód pokarmowy poprzez inne mechanizmy. Przede wszystkim zawiera kofeinę – związek o silnym działaniu stymulującym. Kofeina przyspiesza perystaltykę jelit, zwiększa wydzielanie kwasu żołądkowego i może nasilać objawy u osób z nadwrażliwym przewodem pokarmowym. Dla pacjentów z postacią biegunkową IBS (IBS-D), nawet jedna filiżanka kawy może wywołać skurcze, nagłą potrzebę wypróżnienia lub biegunkę. 

Dodatkowo kawa pobudza układ nerwowy, co w przypadku osób cierpiących na IBS – często bardziej podatnych na stres i napięcie, może nasilać reakcje jelitowe. Kawa zawiera także kwasy organiczne, takie jak kwas chlorogenowy, które mogą drażnić błonę śluzową jelit. W efekcie u niektórych osób picie tego napoju prowadzi do nasilenia objawów typowych dla zespołu jelita drażliwego, takich jak wzdęcia, ból brzucha, przelewania czy luźne stolce.

Kawa zespół jelita drażliwego. Jak sprawdzić swoją tolerancję na ten napój?

Choć wiele osób z IBS odczuwa negatywne skutki picia kawy, nie oznacza to jednak, że wszyscy chorzy muszą całkowicie z niej rezygnować. Związek między kawą a objawami zespołu jelita drażliwego jest indywidualny i warto go zbadać w sposób świadomy. Najlepiej przeprowadzić kilkutygodniową obserwację, a więc przez co najmniej 7–10 dni wyeliminować całkowicie kawę z diety. Następnie, jeśli objawy ustąpią lub się złagodzą, stopniowo ją wprowadzać, notując swoje reakcje. 

Dobrym narzędziem jest prowadzenie dziennika objawów, w którym zapisuje się moment spożycia kawy, jej ilość, sposób przygotowania (np. espresso, przelewowa, cold brew), porę dnia, towarzyszące posiłki i objawy ze strony przewodu pokarmowego. Dzięki temu możliwe jest ustalenie, czy to kawa jako taka powoduje pogorszenie samopoczucia, czy może konkretna jej odmiana, sposób parzenia albo dodatki, takie jak mleko, słodziki lub syropy. 

Warto też zwrócić uwagę na to, czy kawa spożywana jest na czczo – wtedy bowiem jej działanie na jelita może być silniejsze. Dobrą praktyką jest jej picie po posiłku i unikanie tego napoju w momentach stresu czy dużego napięcia psychicznego, które u pacjentów z IBS mogą dodatkowo nasilać objawy.

Kawa a IBS. Czy mając IBS trzeba zrezygnować z tego napoju?

Wielu specjalistów zaleca osobom z IBS ograniczenie ilości spożywanej kofeiny, jednak nie zawsze oznacza to całkowitą eliminację kawy. Ważne jest, aby zrozumieć, że różne rodzaje kawy mogą w różny sposób oddziaływać na organizm. Niektóre kawy rozpuszczalne zawierają dodatki, takie jak aromaty czy stabilizatory, które mogą nasilać objawy IBS – warto czytać etykiety i wybierać produkty o prostym składzie.  Z kolei espresso, choć intensywne, jest podawane w małych ilościach i niekiedy jest lepiej tolerowane niż większe objętościowo kawy mleczne. Cold brew, czyli kawa parzona na zimno przez kilka godzin, zawiera mniej kwasów i substancji drażniących. Dlatego wielu pacjentów z IBS odczuwa po niej mniejsze dolegliwości. 

Nie bez znaczenia pozostaje także jakość ziaren – kawa niskiej jakości, o wysokim stopniu palenia, może być cięższa do strawienia. Również dodatki są tu istotne – mleko krowie u wielu osób z IBS powoduje wzdęcia i biegunki, podobnie jak niektóre mleka roślinne zawierające emulgatory. Jeśli chce się pić zabieloną kawę mają IBS, warto eksperymentować z napojami roślinnymi o prostym składzie, bez dodatku cukru, zagęstników i sztucznych substancji.

Jaka kawa przy IBS będzie dobrym wyborem?

Najlepszym wyborem dla osób z zespołem jelita drażliwego jest kawa łagodna dla układu trawiennego, dobrze tolerowana przez organizm i spożywana w umiarkowanej ilości. W praktyce oznacza to najczęściej kawę bezkofeinową lub cold brew, najlepiej z jasno palonych ziaren, przygotowaną metodą przelewową lub z French Pressu, bez dodatku mleka krowiego, cukru czy syropów. Dla wielu pacjentów dobrym rozwiązaniem okazuje się także espresso bez mleka, wypijane po posiłku, nie na czczo. Kawa bezkofeinowa może być tu też alternatywą. Jednak należy wybierać taką, która została pozbawiona kofeiny w procesie naturalnym (np. metodą wodną), a nie chemicznym. 

Jeśli wyjątkowo trudno znaleźć Ci kawę, którą toletujesz, warto rozważyć inne, łagodniejsze źródła kofeiny – takie jak matcha czy yerba mate – które często są lepiej akceptowane przez osoby z IBS.

Zależy Ci na zachowaniu rytuału picia kawy, a jednocześnie chcesz uniknąć dolegliwości ze strony układu trawiennego? Wybieraj produkty wysokiej jakości, w niewielkich ilościach, obserwując przy tym własne reakcje. Szeroką gamę różnych rodzajów kaw znajdziesz w InPost Fresh. Pamiętaj, że IBS to choroba o bardzo zróżnicowanym przebiegu – to, co nie działa u jednej osoby, może być zupełnie neutralne dla innej. Kluczem jest więc cierpliwa, świadoma obserwacja i elastyczne podejście do własnej diety.